Do poslednjeg dana Mitropolit Amfilohije se borio za Kosmet i ostavio zavet da se na tom putu ostane

PIŠE: Milenko Jovanović

Na današnji dan 2020. godine u Podgorici se u Gospodu upokojio Arhiepiskop cetinjski i mitropolit crnogorsko primorski Amfilohije, svetovno Risto Radović (83), bez sumnje najzanamenitija ličnost Crne Gore novijeg vremena.

Osim kao duhovnik neviđene harizme i autoriteta, narod i istorija će Đeda, kako je od milošte dobio nadimak, pamtiti i kao nekoga ko je pozvao i stao na čelo masovnih višemjesečnih litija u Crnoj Gori protiv Zakona o slobodi vjeroispovjesti, a koje su odredile rezultat avgustovskih parlamentarnih izbora te 2020.godine i pad odnarođenog DPS-a Mila Đukanovića nakon tri decenije na vlasti.

Vladika Amfilohije,bio je u hijerarhiji SPC drugi čovjek nakon tadašnjeg patrijarha Irineja, a svojim porukama i pojavom decenijama nikoga nije ostavljao ravnodušnim.

Bio je poštovan i voljen, a od strane onih koji su se od naroda i Boga otuđili često kritikovan i napadan jer je Crnu Goru vraćao na put časti, vjere i istine. 

Do poslednjeg dana se borio za svoju Mitropoliju i za Srpsku pravoslavnu crkvu u Crnoj Gori, ali i za Kosovo i Metohiju u sastavu Srbije, za očuvanje srpskog identiteta i dostojanstvo Srba ma gdje oni živjeli. Bio je protiv raspada Jugoslavije i zagovarao je ujedinjenje srpskih teritorija.

Bio je najžešći kritičar komunističke politike koja je proizvela drobljenje srpskih teritorija, tamničenje Crkve Hristove i formiranje vještačkih nacija, što je dovelo i dijelom do rasrbljavanja geografskih Crnogoraca.

Protivio se, javno, i odvajanju Crne Gore od Srbije, kao i pristupanju  NATO paktu, dok je priznanje jednostrano proglašene lažne kosovske nezavisnosti od Podgorice nazvao izdajom nad izdajama.

Bio je čovjek izuzetne pronicljivosti i mudrosti, nerijetko, kako je i sam znao da prizna - oštrog jezika, katkad možda ne u potpunosti primjerenog jednom epiksopu. Posjedovao je najviše teološko i filozofsko obrazovanje, nije se povlačio pred autoritetima, a na napade je odgovarao i napadima kad je to bilo neophodno, pa i kletvama.

Valja podsjetiti da je govorio  grčki, ruski, italijanski, njemački i francuski jezik. Koristio je u naučnom radu starogrčki, latinski i crkvenoslovenski jezik.

Svojevremeno je izjavio i da osjeća grižu savesti jer, po nagovoru iz Crkve, nije otišao u Hag da svjedoči u korist Slobodana Miloševića. Za to se kasnije javno izvinio na sahrani Miloševićevog brata Borislava, u Ljevorečkim Tuzima.

Nakon odluke Crne Gore da uvede sankcije Rusiji,  mitropolit Amfilohije je, prilikom predstavljanja knjige „Vratiti se Rusiji” Leonida Rešetnjikova, podsjetio na kletvu Svetog Petra Cetinjskog: „Ko ne bio veran jednojezičnoj, jednokrvnoj Rusiji, dabogda živo meso od njega otpadalo", ali i dodao: "Bio proklet tri puta i 3.000 puta od mene”.

Bio je veliki protivnik abortusa pa je za žene na balkanskim prostorima govorio da su postale „majke čedomorke”, koje za jednu godinu u svojim utrobama pobiju više djece nego što su pobili Musolini i Hitler i Broz i Albanci na KiM.

Znale su u Crnoj Gori pritalice novotarija da mu zamjere jer je onima koji su insistirali na tome da su Crnogorci mitropolit  govorio da to govore tako samo zato što su rođeni u Crnoj Gori, poredeći ih pri tom sa volovima i kozama koje su takođe rođene u Crnoj Gori, ali nisu Crnogorci i Crnogorke.

Želja mu je bila da se za njegovog zemaljskog života obnovi porušena Njegoševa zavjetna crkva na vrhu Lovćena posvećena  Svetom Petru Cetinjskom.

Na mjesto mitropolita crnogorsko-primorskog, Amfilohija je naslijedio  vladika Joanikije (Mićović) koji takođe istrajava na obnovi lovćenske svetinje.

Iz biografije

Mitropolit crnogorsko-primorski Amfilohije (Radović), rođen je na Božić 7. januara 1938. godine u Barama Radovića u Donjoj Morači, a na rođenju je dobio svetovno ime Risto.

Osnovnu školu je završio u manastiru Morači, a Bogosloviju Svetog Save u Rakovici u Beogradu. Diplomirao je na Bogoslovskom fakultetu u Beogradu 1962. godine. Uporedo sa Bogoslovskim fakultetom, studirao je klasičnu filologiju na Filozofskom fakultetu u Beogradu.

Veliki uticaj na njega izvršili su duhovnik manastira Ćelije otac Justin Popović, kojeg je SPC uvrstila u usvetitelje, i svetogorski starac Pajsije. Posle završenog fakulteta, postdiplomske studije nastavlja u Bernu i Rimu, gdje je magistrirao na Istočnom pontifikalnom institutu (1965).

Odatle odlazi u Pravoslavnu Crkvu Grčke, gde je primio sveštenički čin. U tom periodu, u Atini je odbranio doktorat o Svetom Grigoriju Palami.

Poslije godinu dana provedenih na Svetoj Gori, odlazi za profesora na Pravoslavni institut Svetog Sergija u Parizu, a od 1976. godine postaje docent, pa redovni profesor na Bogoslovskom fakultetu Svetog Jovana Bogoslova u Beogradu (kasnije Pravoslavnog bogoslovskog fakulteta Univerziteta u Beogradu), u dva mandata bio je i njegov dekan.

Sabor SPC izabrao ga je maja 1985. godine za episkopa banatskog, a hirotonisao ga je ubeogradskoj Sabornoj crkvi patrijarh srpski German.

Decembra 1990. godine izabran je za mitropolita crnogorsko-primorskog sa sjedištem na Cetinju, svečeno ustoličenje izvršio je patrijarh srpski Pavle. Mitropolit Amfilohije je nosilac drevnih titula: Egzarh Sveštenog trona pećkog, kao i Arhiepiskop cetinjski, navedeno je u biografiji na sajtu mitropolije crnogorsko primorske.

Bio je član Sinoda SPC, „crkvne vlade” u više saziva, predsjedavao je tim tijelom i bio zamjenik oboljelog patrijarha Pavla od kraja 2007. godine do njegovog upokojenja. Administrirao je eparhijom buenosajreskom i južno-centralnoameričkom (koja je ustanovljena na njegov predlog) od njenog osnivanja u maju 2011.

Kako je navedeno, mitropolit Amfilohije je ustoličen u Cetinjski tron u vrlo teško vrijeme po mitropoliju crnogorsko-primorsku i uopšte pravoslavlje u Crnoj Gori jer je zbog „komunističke vladavine većina crkava i manastira bila zapuštena”.

U ljetopisu „Obnova i gradnja manastira i hramova u Crnoj Gori 1990–2010”, koji je izdat povodom dvadesetpetogodišnjice arhijerejske službe mitropolita Amfilohija i dvadesetogodišnjice njegovog služenja na Tronu cetinjskom, naveden je podatak da je u tih 20 godina sanirano, rekonstruisano i izgrađeno 569 crkvenih objekata.

Obnovi sveštenstva je poklonjena velika pažnja „sa ciljem da, kao nekada, ne bude u Crnoj Gori ni jednog maneg mesta niti većeg sela u kojem bi bio hram bez paroha”.

Za vrijeme mitropolita Amfilohija, prvi put u istoriji Crne Gore, tu mitropoliju posjetili su patrijarsi i predstavnici svih pomjesnih crkava pravoslavne vaseljene, između ostalih, vaseljenski Vartolomej, moskovski i sve Rusije Aleksej Drugi, a takođe i patrijarh moskovski i sve Rusije Kiril.

Mitropolit Amfilohije predstavljao je SPC u inostranstvu raznim prigodama i na mnogim značajnim svepravoslavnim i hrišćanskim susretima. Prvi put u istoriji Crne Gore je 1993. godine održan na njenom tlu vanredni Arhijerejski Sabor SPC - na Cetinju i u manastiru Ostrogu.

Mitropolit Amfilohije se pored teologije i filozofije bavio i esejistikom, prevodilaštvom i poezijom, primljen je u članstvo Udruženja književnika Srbije i Udruženja književnika Crne Gore, dobitnik je mnogih književnih nagrada.