Zadušnice u Dečanima i Peći: Smetaju i mrtvi Srbi

Piše: Milenko Jovanović

U organizaciji Privremenog organa za Opštinu Dečane i uz podršku Kancelarije za KiM Vlade Srbije juče (na zadušnice) je četrdesetak raseljenih Dečanaca obišlo srpsko groblje u ovoj metohijskoj varoši, gdje su i ovoga puta naišli na stravične prizore. Otvorena grobnica porodice Đurković, većina spomenika srušena i zarasla u šiblje, totalna nebriga onih koji bi po svim ljudskim i božjim zakonima morali da brinu o groblju, svjedoci su svakog odsustva stida lokalne albanske zajednice i privremenih institucija sistema u Dečanima zbog ovakvog stanja.

-Užas. Nemam komentara, sve sami vidite – riječi su Vuka Vukovića, predsjednika Privremenog organa za Dečane ispred Vlade Srbije, koje izgovara u diktafon reportera IN4S-a dok se probijamo kroz granje prepuno bodeža, koje je „sakrilo“ mahom uništene spomenike i grobna mjesta Dečanaca koji su, kako se vjerovalo, tu našli vječni mir prije juna 1999., do kada su ovdje živjeli Srbi.

I ranijih godina, dodaje Vuković, slika je bila gotovo identična.

-Nije ovo preveliko iznenađenje za nas, ali svakako se uvijek iznova razočaramo, vjerujući da će savjest ovdašnjih albanskih institucija, kakve god da su, i njihovih predstavnika, ipak jednom preovladati u odnosu na mržnju i dosadašnji odnos prema mrtvim sugrađanima srpske nacionalnosti, dodaje sagovornik našeg portala.

Mnogi grobovi, naročito oni nad kojima porodice pokojnika nisu stigle da postave spomenike, ne mogu se ni prepoznati, pa su članovi njihovih familija svijeće za pokoj duša palili gotovo nasumice, onde gdje su otprilike pretpostavljali da bi mogli da se nalaze njihovi posmrtni ostaci.

- Izgleda im nije svejedno kada prođu pored ovih nemih svjedoka srpske prošlosti Dečana i cijele Metohije, pa svako malo polome neki preostali spomenik, i otvore neku grobnicu, što je očito neizlečiva bolest i morbidnost kakvu ne bilježi svijet u 21. vijeku, ogorčeno komentariše sredovječna Dečanka koja je stigla iz Beograda da upali svijeće za pokoj duša svojih roditelja.

- U vrijeme kralja Stefana, čije svete mošti počivaju u obližnjem manastiru Visoki Dečani, Albanaca na Kosmetu, pa time ni ovdje, nije ni bilo. Danas, voljom ovovremenih okupatora oličenih prije svih u NATO-u i Sjedinjenim američkim državama (SAD) – nema Srba. Ali, uporni su Srbi, vidjeće leđa ovim silnicima mnogo prije nego što su Osmanlijama. Protiv Boga i Svetog kralja se ne može, a neke nove generacije Srba Dečanaca će ovdje živjeti i stvarati svoja pokoljenja, nasleđujući zemlju koja je odvajkada srpska – čuo se prethodno  komentar u autobusu kojim su Dečanci iz Beograda, Kragujevca, Kraljeva, Mladenovca, i drugih gradova stigli u zavičaj. Neizostavno, kao i ranije, prisustvovali su i liturgiji u Visokim Dečanima, po mnogima najljepšem srpskom manastiru.

Nije izostao ni srdačan doček jeromonoha Petra (Rojevića) i posluženje u manastirskoj gostionici, uz najavu da će u još većem broju raseljeni Dečanci doći i na manastirsku slavu 24. novembra, na dan Svetog kralja Stefana Dečanskog. Posebno se potrudio da ih sve ugosti Miloš Dašić, povratnik iz Sutomora, koji s porodicom živi u selu Goraždevac kod Peći, na ispomoći u drevnoj lavri Nemanjića.

Iz Dečana, prema ranije utvrđenoj ruti, put nas vodi ka srpskom groblju u Peći, gradu koji je do uspostavljanja protektorata UN nad južnom srpskom pokrajinom važio za glavno srpsko uporište u Metohiji. U svakom smislu.

Grad -  heroj! Grad boema! Grad srpske intelektualne elite! To su samo neki od brojnih opravdanih epiteta grada na Bistrici u periodu do ulaska KFOR-a, a kasnije će ispostaviti NATO-a, u ovaj dio Srbije.

Danas su ostala samo sjećanja na takvu Peć.

Za razliku od dečanskog, srpsko groblje u Peći konačno uređeno, nakon mnogo godina. Onoliko koliko to realne okolnosti dozvoljavaju. Zasluge za to pripadaju Privremenom organu za Opštinu Peć sa sjedištem u obližnjem Goraždevcu, na čelu sa predsjednikom Milošem Dimitrijevićem i Zavičajnom klubu Pećanaca koji predvodi Savo Radonjić.

Nažalost, i u Peći zatičemo mnogo srušenih spomenika, otvorenih grobnica... Čak i životinjske  kosti razbacane između spomenika.

Ni ovdje se svi spomenici i grobnice ne raspoznaju.

Pored ostalih, stigli su ovdje da vječnu kuću svog oca i brata posjete - mladi pravnik Stefan Laban, koji je došao iz Beograda, i njegova tetka Branka koja živi u Mladenovcu, inače takođe raseljeni iz Dečana.

Na groblju zatičemo i Pećanca Slavišu Sašu Vukosavljevića,  advokata iz Beograda i nekadašnjeg predsjednika Izvršnog odbora Opštine Peć.

-Ničega dobrog ovdje nema da se vidi, ali je dobro da ne zaboravljamo svoje i da posjetama zavičaju i svetinjama čuvamo uspomene i nadu za povratak, ako ne nas onda naših potomaka, u nekom boljem vremenu, komentariše Vukosavljević. 

Dragan Mejo Popović, takođe jedan od malobrojnih povratnika iz Crne Gore u selu Belo Polje, nadomak groblja, prilazi da nas pozdravi. - Nije lako, ali opstajemo. Moramo. Nemamo izbora. Jer, kako kaže i tekst na jednom popularnom muralu - odavde nema nazad, istrajno će Popović.

 Sa izmiješanim osjećanjima, sa pećkog groblja raseljeni Dečanci i poneki Pećanac,nastavljaju prema Pećkoj patrijaršiji, o čijem značaju za srpski narod i pravoslavlje je suvišno i govoriti. I ovdje se cjelivaju mošti svetaca i ikone, pale svijeće za upokojene... Na keju koji odvaja manastirski kompleks od ledene Bistrice, rijetki uspijevaju da probaju i nadaleko čuvene pećke ćevape i poneku limenku takođe pećkog piva, nekada veoma popularnog i čestog u ponudama trgovinskih i ugostiteljskih objekata širom bivše Jugoslavije.

Stiglo je to „u paketu“, zaslugom jednog od putnika iz autobusa koji se snašao da „skokne“ i do grada.  A iz patrijaršije – pravac nazad, preko Kosovske Mitrovice  i Raške, prema srpskoj prestonici.

Usput, jednako kao i u dolasku,  kroz Peć, krećući se od manastira prema naselju Karagač, zidovi svježe ispisani grafitima na albanskom „ Kosovo do Čakora“, i nove table sa nazivima ulica Adema Jašarija, Košarske bitke, Bitke za ljođu...  Bitaka koje su, uzgred, srpske snage briljantno dobile u borbama protiv terorista i vojske Albanije, koja zvanično nije bila u ratu. Dakako, i protiv NATO-a, čija agresija sa neba je bila podrška djelovanju terorista.

I tako, prognani Metohijci, stigoše do centralne Srbije. Otišli su, kako rekoše, da bi se ponovo vratili zavičaju i svetinjama. Tako će biti, poručuju, sve do konačne slobode.

Izvor: IN4S